Giao trại giam thẩm quyền trưng cầu giám định tâm thần để rút gọn thủ tục thi hành án - Đại Biểu Nhân Dân
Thảo luận tại Tổ 15 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Phú Thọ, Đắk Lắk) về dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi), ĐBQH Đặng Bích Ngọc đề xuất giao thẩm quyền trưng cầu giám định tâm thần cho trại giam, trại tạm giam hoặc cơ quan thi hành án hình sự nhằm rút ngắn thủ tục nhưng vẫn bảo đảm chặt chẽ cơ chế kiểm soát.
Lợi dụng giám định pháp y tâm thần để làm giả hồ sơ giảm án
Góp ý vào dự án Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) về hệ thống tổ chức thi hành án hình sự (Điều 8), ĐBQH Đặng Bích Ngọc (Phú Thọ) đề nghị, cơ quan soạn thảo nghiên cứu, xem xét bỏ khoản 3 quy định về cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự để tránh chồng chéo, trùng lặp trong các dự án Luật. Bởi, thực tế các cơ quan được giao một số nhiệm vụ thi hành án hình sự đã được quy định trong một số dự án Luật khác như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương; Luật Công an nhân dân; Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam và cấm đi khỏi nơi cư trú. Nếu quy định thống nhất theo khoản 1, khoản 2 của Điều này sẽ bảo đảm chặt chẽ, đầy đủ, tránh trùng lặp nội dung đã được quy định nhiều ở các văn bản luật.
Theo đại biểu, tại khoản 6, Điều 15 về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong thi hành án hình sự có quy định Tòa án nhân dân ra quyết định trưng cầu giám định pháp y tâm thần đối với phạm nhân có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần, bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành thời gian qua cho thấy, quy định này còn nhiều bất cập, chưa bao quát đầy đủ các tình huống phát sinh; thủ tục rườm rà, qua nhiều cấp, đòi hỏi sự phối hợp của nhiều cơ quan. Đáng lưu ý, đã xuất hiện không ít vụ lợi dụng hoạt động giám định pháp y tâm thần để làm giả hồ sơ nhằm giảm án, miễn án, thậm chí tổ chức thành đường dây vi phạm pháp luật, gây bức xúc và làm giảm niềm tin của nhân dân đối với công tác tư pháp.
Vì vậy, để bảo đảm hiệu quả thi hành án hình sự và phù hợp với yêu cầu cải cách hành chính trong giai đoạn hiện nay, đại biểu Đặng Bích Ngọc đề nghị nghiên cứu giao thẩm quyền trưng cầu giám định cho trại giam, trại tạm giam hoặc cơ quan thi hành án hình sự. Các cơ quan này sau đó sẽ gửi kết quả đến Tòa án và Viện Kiểm sát để kiểm tra, giám sát theo quy định. Cách làm này sẽ giúp rút ngắn quy trình, thủ tục nhưng vẫn bảo đảm cơ chế kiểm soát chặt chẽ.
Quy định chặt chẽ hơn phạm vi hiến tặng mô, bộ phận cơ thể của phạm nhân
Tại điểm b, khoản 1, Điều 23 về quyền và nghĩa vụ của phạm nhân quy định “phạm nhân có quyền được hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người và được lưu trữ tinh trùng theo quy định của pháp luật”, đại biểu Đặng Bích Ngọc đánh giá: đây là quy định mới được bổ sung mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thể hiện sự tôn trọng quyền con người và tạo động lực tinh thần đối với phạm nhân trong quá trình cải tạo.
Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cần quy định chặt chẽ hơn phạm vi hiến tặng, chỉ giới hạn đối với người thân trong gia đình và trong những trường hợp đặc biệt nhằm cứu giúp người thân. Việc này nhằm ngăn chặn nguy cơ lợi dụng chính sách để trục lợi hoặc phục vụ các mục đích không phù hợp.
Đồng thời, đại biểu đề xuất giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết điều kiện, quy trình thực hiện để thống nhất với các quy định của pháp luật về hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác và các quy định pháp luật có liên quan. Mọi hoạt động phải bảo đảm sức khỏe của phạm nhân và không ảnh hưởng đến việc thi hành án; qua đó, bảo đảm tính nghiêm minh và hiệu lực của pháp luật trong thực tiễn.
Ngoài ra, đại biểu Đặng Bích Ngọc cho rằng, tại điểm d, khoản 2, Điều 24 về tiếp nhận người chấp hành án phạt tù có quy định, khi tiếp nhận người chấp hành án phạt tù, trại giam, trại tạm giam có trách nhiệm “thu thập thông tin sinh trắc học của phạm nhân gồm có ảnh khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói đối với những trường hợp chưa có thông tin”. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều cơ sở giam giữ hiện chưa được trang bị đầy đủ hệ thống kỹ thuật, máy móc hiện đại để đáp ứng yêu cầu thu thập dữ liệu theo chuẩn này. Nếu đầu tư đồng bộ trên toàn quốc sẽ đòi hỏi nguồn kinh phí rất lớn.
Từ thực tiễn đó, đại biểu đề nghị, dự thảo Luật cần quy định theo hướng trại giam giữ vai trò chủ trì và phối hợp với các cơ quan chuyên môn trong việc thu thập dữ liệu sinh trắc học, thay vì giao hoàn toàn cho cơ sở giam giữ tự thực hiện. Cách thức này vừa bảo đảm tiết kiệm nguồn lực, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý, tránh gây quá tải cho cơ quan thi hành án; đồng thời, bảo đảm quy trình thu thập thông tin đầy đủ, chính xác, đúng quy định của pháp luật.
