Chuyển đổi nuôi trồng thủy sản trên biển - Báo Biên phòng

Bán cá “chạy” bão

Ngày 4/10, tôi đến cảng cá xã Vạn Ninh, tỉnh Khánh Hòa, thấy mấy chiếc xe tải đang đậu trên cảng, mua cá của ngư dân nuôi trồng ngoài vịnh Vân Phong chở vào bán. “Cuối mùa bão năm ngoái, tôi thả 10.000 con cá mú (song) giống, đến bây giờ, cá đạt trọng lượng trung bình 1kg/con, mấy ngày nay đang gấp rút bán cá để “chạy” bão, coi như “giật” được vốn đầu tư ban đầu. Số cá nhỏ để nuôi tiếp đến giáp Tết năm 2026 tôi mới bán, để lấy đồng lời cao. Tháng 10, 11 là tâm điểm của mùa mưa bão ở tỉnh Khánh Hòa, không ai dám để nguyên tài sản của mình dưới biển”-ông Nguyễn Văn Đạt, xã Vạn Ninh, xởi lởi nói.

Ông Đạt trước đây có gần 50 ô bè nuôi tôm hùm, sau nhiều biến cố về môi trường khiến tôm hùm bị chết nhiều, kết hợp với việc thị trường Trung Quốc cấm nhập khẩu loại tôm hùm sao (bông), loại tôm có lợi nhuận chủ lực cao nhất. Tất cả mọi thứ khó khăn đó dẫn đến người nuôi tôm hùm bị thua lỗ nặng. “Bây giờ biến đổi khí hậu, nuôi con gì cũng khó, từ tháng 3/2024 đến nay, tôi đã 5 lần thả 20 vạn con ốc hương giống nuôi ngoài đảo, nhưng chưa thu hoạch được con ốc nào. Tôi nuôi vụ cá mú này giữ được 80% sản lượng, giá bán cho thương lái 160.000 đồng/kg, cá này vào đến nhà hàng có thể đội giá lên 600.000-700.000 đồng/kg. Người nuôi vật lộn với sóng gió, cả một năm trời chỉ lãi được 10-20%, còn khâu dịch vụ ở giữa họ lãi quá cao”-ông Đạt nêu thực tiễn.

- Nuôi trồng thủy sản trên biển hao hụt 20%, bán thời điểm giá tốt sẽ lãi khá. Vậy đâu là bí quyết? - Tôi hỏi.

- Nói thật lòng, nghề nuôi trồng thủy sản trên biển giống như “đánh bạc”, trong quá trình nuôi chưa nói lên được điều gì, chỉ khi nào tiền để vào túi của mình mới chắc ăn. Vì cá nuôi có thể lăn ra chết hàng loạt bất cứ thời điểm nào. Thực tế đã có nhiều hộ nuôi bị lỗ nặng.

- Giá bán cá thời điểm này đã cao chưa?

- Anh nhìn một buổi sáng ở cảng cá này có mấy chiếc xe tải lớn thu mua cá mú, cá chim. Đây là thời điểm hộ nào cũng lo “tỉa” cá lớn bán trước để “chạy” bão, thương lái chở đi khắp các tỉnh, thành bán cho các đại lý, nhà hàng. Giá tốt nhất là sát Tết, nếu xuất khẩu được qua thị trường Trung Quốc, thì tăng lên nhiều giá.

Hiện nay, ở khu vực vịnh Vân Phong, tỉnh Khánh Hòa có khoảng 60% bè nuôi tôm hùm đã chuyển sang nuôi cá. Vùng biển Vũng Rô, tỉnh Đắk Lắk có khoảng 50% bè chuyển đổi nuôi cá. Ba loại cá được người dân chọn nuôi nhiều nhất là cá chim, mú, bớp. Các giống cá này được các doanh nghiệp, chủ trại sản xuất con giống với số lượng lớn, phù hợp với điều kiện nuôi trên biển, thị trường tiêu thụ rộng khắp.

Giải bài toán bền vững

Bài học đắt giá về môi trường nuôi tôm hùm ở khu vực vịnh Vân Phong, Vũng Rô... bị ô nhiễm, do chính người nuôi trồng gây ra. Suốt mấy chục năm qua, người nuôi cứ vô tư đổ chất thải, là các loại thức ăn thừa của tôm hùm xuống trực tiếp vùng nuôi, đáy biển tích tụ, dần dần tạo nên lớp hỗn hợp cao cả mét. Chính nơi này sản sinh ra “khí độc”, ảnh hưởng đến môi trường nuôi tôm hùm, tôm nuôi chậm lớn, thường xuyên bị bệnh, chết, khiến người nuôi thua lỗ nặng nề.

Kỹ sư Nguyễn Văn Vinh, Quản lý kỹ thuật nuôi biển Công ty TNHH Việt Tín Aqual, tỉnh Khánh Hòa, thẳng thắn trao đổi về giải pháp nuôi cá mang tính bền vững: “Bây giờ mà nói tuyên truyền chung chung thì không ăn thua, người dân chẳng ai nghe. Muốn cá không chết hàng loạt, có nguy cơ phải bán nhà trả nợ, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Khánh Hòa cần cử người có kinh nghiệm, có kiến thức, thường xuyên lấy mẫu nước ở các vùng nuôi cá, để sớm phát hiện ra nguồn gây bệnh, hoặc nguồn nước bị ô nhiễm ảnh hưởng đến sinh trưởng cả vùng nuôi. Từ đó, đưa ra khuyến cáo và phương hướng phòng bệnh từ sớm, từ xa”.

Theo kỹ sư Vinh, lâu nay, mỗi khi có sự cố ở vùng nuôi, cơ quan quản lý Nhà nước hay làm theo kiểu bị động, cá chết hàng loạt, khi đó mới cử người ra biển lấy mẫu mang đi xét nghiệm tìm nguyên nhân. Sau đó báo cáo lên các cấp lãnh đạo, khi thông tin quay trở về vùng nuôi, cá đã chết sạch trơn. Mẫu thử lấy khi cá đã chết, nó không phản ánh chính xác nguyên nhân cá chết, dẫn đến “chỉ đạo” xa rời thực tế, chưa đúng với bản chất của vấn đề.

Nuôi trồng thủy sản trên biển luôn đối mặt với nhiều mối nguy hiểm như sóng gió, dịch bệnh... có thể ập đến bất cứ lúc nào. Đôi khi ngư dân thả giống xuống lồng nuôi, chỉ 1 tháng đã bị hao hụt từ 70-80%, coi như thua lỗ ngay từ giai đoạn khởi động. Vậy làm cách nào để bảo toàn vốn đầu tư? Đây là bài toán cực kỳ nan giải.

“Giai đoạn đầu, cá nhỏ bé tí ở trong các bể trại sản xuất giống, ngư dân mua về thả ngay xuống lồng nuôi, môi trường nước thay đổi lập tức, dòng chảy mạnh... Thời điểm này phải chăm sóc cá thật kỹ lưỡng để bảo toàn số lượng đầu con. Theo kinh nghiệm của tôi, nên cho cá ăn bằng thực phẩm công nghiệp dành riêng cho cá nhỏ, tăng cường thêm vitamin để tăng sức đề kháng, cá đạt trọng lượng 1-2 lạng/con, khi đó mới chuyển dần dần sang cho ăn cá tạp. Đại bộ phận người nuôi bị thua lỗ, thậm chí trắng tay vì thiếu hiểu biết, nên không bảo vệ được số lượng đầu con. Tôi nhấn mạnh lần nữa, bài toán giữ số lượng đầu con phải được đặt lên hàng đầu, cuối vụ thu hoạch, tính tiền lãi trên đầu số con và cân nặng”-kỹ sư Vinh nêu ra điểm cần quan tâm.

Hiện nay, tỉnh Khánh Hòa đang thực hiện Quyết định số 231/QĐ-TTg ngày 24/1/2025 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao tại Khánh Hòa. Theo đó, đến năm 2029, Khánh Hòa sẽ nuôi ở vùng biển cách bờ đến 3 hải lý: diện tích thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao đạt 240ha, sản lượng đạt hơn 3.600 tấn. Vùng biển cách bờ từ 3 đến 6 hải lý, diện tích thí điểm phát triển nuôi biển công nghệ cao đạt 200ha, sản lượng đạt hơn 5.100 tấn.

Kỹ sư Vinh đề xuất: Muốn phát triển bền vững nuôi trồng trên biển, cả người dân và chính quyền địa phương phải thực hiện đúng quy hoạch, tránh tình trạng vừa mới đặt lồng bè nuôi cá đã bị “đuổi” đi nơi khác, vì sai quy hoạch. Bảo vệ môi trường vùng nuôi là trách nhiệm của cả cộng đồng, cần có người “cầm trịch” và giám sát chặt sẽ. Muốn vậy, cơ quan quản lý Nhà nước có quy định rõ ràng về khoảng cách giữa các lồng bè để mọi người tuân thủ. Nếu cứ để mạnh ai nấy làm, mạnh ai nấy thả, tự do sử dụng chất cấm ở vùng nuôi... thì chẳng bao lâu, toàn bộ diện tích nuôi trồng sẽ bị ô nhiễm nguồn nước, coi như nắm chắc trong tay thất bại toàn tập. Giải pháp nuôi trồng thủy sản bền vững đòi hỏi bằng tri thức khoa học, chịu khó, kiên trì thực hiện.

Lệ Giang